ترجمه باب النظر المغنی و بررسی مفهوم نظر در شعر حافظ با تکیه بر آن

یکی از مسائل مهّم در دستگاه معرفت شناسی کهن، ابزار کسب معرفت است که از این میان ابزار عقل نقش مهمّی دارد. متکلّمان استدلال کردن از راه عقل به منظور کسب معرفت را نظر می نامد. تاکنون کتب متفاوتی به شرح مقوله ی نظر پرداخته اند که در این میان قاضی عبدالجبّار در جلد دوازدهم المغنی خود، بحثی درباره ی نظر و معرفت بیان کرده است. مسئله ی نظر از دیرباز در عرفان و شعر ما نیز وجود داشته است و این سیر از قرن ششم و ورود عرفان به شعر فارسی تکامل بیشتری یافته است. دیوان حافظ یکی از آثاری است که به لحاظ وسعت معنایی اش کارکردهای متفاوت نظر را در خود جای داده است. بررسی مفهوم نظر در دیوان حافظ بر اساس ترجمه ی باب النّظر المغنی، موضوع اصلی این پژوهش است. حافظ نظر را در طیف های معنایی متفاوتی به کار برده است که یکی از قابل توجّه ترین معنای آن، اندیشه ورزی است. نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا با ترجمه ی باب النّظر المغنی، مخاطب را با جایگاه نظر نزد قاضی عبدالجبّار آشنا سازد سپس به تحلیل نظر در دیوان حافظ بپردازد و با توجّه به شباهت های معنایی نظر نزد حافظ و قاضی عبدالجبّار، مخاطب را از توجّه و تأثیرپذیری حافظ از اندیشه های کلامی قاضی در باب مقوله ی نظر آگاه سازد.